Giới thiệu
Huyện Tủa Chùa xác định cây chè là cây thế mạnh ở địa phương, phát triển cây chè là nhiệm vụ trọng tâm trong việc chuyển dịch cơ cấu cây trồng, khai thác tiềm năng lợi thế cùa huyện, góp phần xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân. Nhưng năm qua được sự quan tâm hỗ trợ của tỉnh, sự nỗ lực của cấp ủy chính quyền địa phương, thông qua các chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp, diện tích, sản lượng, giá trị cây chè trên địa bàn huyện tiếp tục được nâng lên, sản phẩm chè Tủa Chùa ngày càng được nhiều người biết đến, ưa chuộng, đã có một số nhà đầu tư trực tiếp lên huyện khảo sát, tìm hiểu cơ hội đầu tư, một số sản phẩm đã được xuất bán ra nước ngoài,…. Để nâng cao giá trị cây chè cổ thụ trong thời gian tới.
1. Hiện trạng số lượng cây chè shan tuyết Tủa Chùa cổ thụ hiện nay
Quần thể chè Shan Tuyết cổ thụ được phân bố chủ yếu tại 5 xã phía Bắc huyện Tủa Chùa, qua rà soát còn khoảng 7.928 cây chè Shan Tuyết cổ thụ với đường kính thân gốc trung bình từ 30 – 80 cm, chiều cao trung bình 5-12 m (số liệu rà soát năm 2018. Riêng xã Sín Chải, năm 2022 có 100 cây chè Shan tuyết Tủa Chùa cổ thụ được Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận là cây di sản Việt Nam tại các thôn Sín Chải, Hấu Chua với đường kính gốc từ 80 – 260 cm, chiều cao từ 5 – 14 m, đường kính tán cây từ 3 – 6 m). Các cây có tuổi đời bình quân trên 200 tuổi, cây cao tuổi nhất 417 tuổi.
2. Tình hình thu hái, chế biến, tiêu thụ, tiêu thụ chè
Chè Shan tuyết cổ thụ Tủa Chùa đặc trưng lá to, dài, đầu lá dài, răng cưa sâu đều; búp to màu trắng xám, dày, dưới có phủ một lớp lông tơ mịn màu trắng nên người dân gọi là chè shan tuyết (tên khoa học:Camellia sinensis var. Shan), vị đậm, hàm lượng chất chống oxy hóa (catechin 15,5%, polyphenol 26%) cao gấp nhiều lần so với chè các vùng khác trong nước. Điểm đặc biệt của chè Shan Tuyết cổ thụ Tủa Chùa được trồng, mọc tự nhiên từ nhiều đời nay, phân bố rải rác xen kẽ với các thôn bản người Mông, tỷ lệ đồng đều về giống cao trên 80-90%. Năm 2019, khoảng 70ha vùng đất có cây chè cổ thụ tại 3 xã Sín Chải, Tả Sìn Thàng, Sính Phình đã được chứng nhận nguồn nguyên liệu hữu cơ tiêu chuẩn Châu Âu. Mỗi năm thu hái 2 vụ (xuân, thu) trung bình mỗi cây thu được từ 3-5kg búp tươi, sản lượng chè cả vùng chè cổ thụ đạt từ 30-35 tấn búp tươi/năm, vụ Xuân chè ngon, có nhiều người mua lên giá cao hơn vụ Thu; phương thức thu hái thủ công phải trèo cao, thu hái trực tiếp bằng tay. Việc chế biến sản phẩm, hiện nay đều do các cơ sở tư nhân, người trồng chè trên địa bàn huyện trực tiếp đảm nhận; sản phẩm tạo ra sau chế biến chủ yếu 3 loại: Chè xanh, hồng trà, bạch trà; số ít còn lại sơ chế chè vàng, chè phơi làm chè Phổ nhĩ. Về thị trường tiêu thụ các sản phẩm chè sau chế biến chủ yếu trong tỉnh, một số ít sản phẩm hồng trà, bạch trà, trà Phổ nhĩ đã được xuất khẩu sang Đài Loan, Úc, Trung Quốc, Lào. Về giá thu mua chè búp tươi trong vụ Xuân với giá thu mua dao động từ 50.000 – 250.000 đồng/kg, vụ thu từ 30.000-40.000 đồng/kg; giá chè thành phẩm các cơ sở bán tại địa bàn huyện từ 0,55 – 2,5 triệu đồng/kg, riêng sản phẩm Bạch trà trên 5 triệu/kg. Hiện tại đã có 03 sản phẩm Chè cổ thụ được đánh giá xếp hạng tiêu chuẩn 3 sao OCOP cấp tỉnh.